“Zelfs wanneer er geen verontrusting is, kan een ouder baat hebben bij extra ondersteuning in zijn rol als ouder.”
Wanneer er na stap 1 en 2 geen verontrusting opduikt is er bij middellange tot langere opvolgingstrajecten ruimte om ouderschap als terugkerend thema te behandelen. Als ouderschap een vast thema in het traject is, zullen eventuele problemen ook sneller besproken worden.
Aandachtspunten
- Vraag regelmatig naar de kinderen en het ouderschap.
- Meer weten over verbinding maken met ouders? infofiche ouderschapstheorie.
- Bespreek de impact van de situatie op de kinderen. Bekijk de infofiche impact.
- Help de justitiabele om de veerkracht van de kinderen te ondersteunen (zie verder).
- Betrek de kinderen en ondersteun hen waar nodig.
- Meer weten? Zie verder en Infofiche praten met kinderen.
- Betrek verwante personen (bv. kinderen, partner, grootouders, buur, vriend) en ondersteun hen waar nodig.
- Meer lezen over het betrekken van naasten? Infofiche familiereflex.
- Betrek wanneer nodig een andere voorziening voor ondersteuning van de justitiabele. Meer weten? Zie infofiche partnerorganisatie.
- Soms worstelen kinderen van gedetineerden ook met vragen. Via de infofiche kind van (ex-)gedetineerde kom je op het spoor van interessante organisaties om het kind of ouder naar door te verwijzen.
- Noteer in het dossier hoe je de justitiabele ondersteund hebt in zijn rol als ouder.
Hoe kan je ouders in hun ouderrol versterken en zo aan de veerkracht van de kinderen werken?
Je kan je hiervoor baseren op het KOPP-preventiegesprek. Dit gesprek werd ontwikkeld om ouders met psychische problemen te ondersteunen in hun ouderschap en zo onrechtstreeks te werken aan de veerkracht van kinderen. Uiteraard heeft niet elke justitiabele psychische problemen maar de 4 veerkrachtpijlers van waaruit er naar kinderen en hun ouders wordt gekeken, bieden een stevige basis om aan de veerkracht van elk kind te werken ongeacht de problematiek van de ouders.
Idealiter wordt dit gesprek gevoerd samen met de partner van de justitiabele. Wanneer de justitiabele geen partner heeft, is het aan te bevelen om een vertrouwenspersoon van het kind te betrekken. Op de website van Familieplatform vind je bij toolbox een aantal instrumenten waarmee je concreet aan de slag kan. Familieplatform Geestelijke Gezondheidszorg vzw geeft ook vorming over dit onderwerp.
4 veerkracht pijlers (Familieplatform):
Vertel de ouders dat het belangrijk is om hun kinderen goed te informeren over wat er aan de hand is.
Leg hen uit dat dit de kinderen helpt om zich niet onnodig zorgen te maken en de dingen voorspelbaar te maken. Motiveer ouders om hun kinderen zelf te informeren over wat er aan de hand is. Ze kunnen dit aan de hand van boekjes, brochures, websites. Wanneer de ouders het niet zien zitten om de kinderen zelf te informeren, stel hen dan voor om het gesprek met de kinderen samen te doen. Wanneer ouders weigerachtig staan tegenover het informeren van hun kinderen, probeer dan naar een andere – voor de ouders aanvaardbare – manier te zoeken om de kinderen te informeren.
Leg ouders uit dat het voor de kinderen belangrijk is om kindgerichte activiteiten te kunnen doen.
Kinderen nemen vaak zorg mee op. Er is niets mis met het feit dat kinderen dit doen maar de balans mag niet doorslaan en hier moet voldoende erkenning voor zijn. Er moet voldoende ruimte zijn voor leuke kindgerichte dingen die de ontwikkeling van kinderen bevorderen en hen ontspanning bieden. Het is erg belangrijk dat kinderen activiteiten buitenshuis kunnen doen en dat ze voldoende leuke sociale contacten hebben.
Leg ouders uit dat het voor de kinderen belangrijk is dat ze met hun verhaal, hun zorgen en hun vragen bij iemand buiten het gezin terechtkunnen.
Kinderen verbieden om met iemand over de ouderproblematiek te praten, zorgt ervoor dat ze zich alleen voelen. Ga samen met de ouder na of er al steunfiguren zijn in het leven van de kinderen. Bekijk wie deze rol kan vervullen indien dit nog niet het geval is. Dit kan gelijk wie zijn: een familielid, leerkracht, iemand van de jeugdbeweging, een buur, etc.
Wijs ouders erop dat het belangrijk is om stil te staan bij de emoties van hun kinderen.
Nodig hen uit om geregeld aan de kinderen te vragen hoe het met hen gaat, om interesse te tonen voor hun leefwereld, hobby’s, ervaringen op school, vrienden, etc. De kinderen krijgen zo het gevoel dat ze hun emoties mogen uiten, wat ondersteunend werkt.
De volgorde waarin je de 4 pijlers ter sprake brengt, doet er niet toe. Het is ook mogelijk dat de 4 pijlers niet evenwaardig aan bod komen of dat de ouders weigerachtig staan tegenover een van de pijlers. Bruskeer in dat geval niet, maar wees tevreden met wat de ouders wel weten te realiseren.
Kinderen betrekken en laten participeren
Kinderen maken een wezenlijk onderdeel uit van het leven van hun ouders en ouders zijn voor hun kinderen het referentiekader van waaruit ze met een groeiende mate van zelfstandigheid aan de samenleving participeren. De stabiliteit, de veiligheid en de klankkleur van dat referentiekader heeft een grote invloed op hoe de kinderen later zelf aan deze samenleving zullen participeren en hoe ze die samenleving zullen ervaren; als een plek waar je mag worden wie je wilt zijn, een gevaarlijke plek waar je moet vechten om te overleven, een plek waar niemand te vertrouwen is, een harde plek, een warme plek,… zoveel kleuren, zoveel invullingen. Jonge kinderen beschikken nog niet over het vermogen om thuissituaties te vergelijken, de situatie van thuis is in hun beleving hoe het overal is. Wordt er thuis bijvoorbeeld veel geroepen en is er geweld dan is dat hoe het eraan toegaat in elk gezin.
Wanneer je een opvolgingstraject met een justitiabele loopt, vertegenwoordig je voor een stuk die samenleving. Als je op huisbezoek komt en de kinderen zijn aanwezig, dan is dat een kans om een beeld van de samenleving binnen te brengen. Wees je bewust van welk beeld je binnen brengt.
Het is voor kinderen heel belangrijk om informatie te krijgen over wat er in hun gezin aan de hand is. Volwassenen schermen kinderen graag af van de lastige/pijnlijke aspecten van het leven maar kinderen voelen altijd dat er iets aan de hand is. Krijgen ze geen informatie dan kunnen ze alleen maar bij zichzelf terecht voor uitleg. Ze verzinnen dan vaak een verklaring die erger/pijnlijker is dan de realiteit. Bovendien voelen kinderen zich mede verantwoordelijk voor de thuissituatie. Als ze hiervan niet ontlast worden door een volwassene, voelen ze zich schuldig. Ze denken dan bijvoorbeeld: Het is mijn schuld dat mama zo vaak roept, ik ben een lastig kind.’ Je kan heel veel betekenen voor een kind door het informatie te geven.
Tips voor een huisbezoek:
- Je stelt jezelf voor.
- Je stelt je functie voor (afgestemd op de leeftijd van het kind en gericht op positieve doelen voor de ouder).
- Je geeft de kinderen de kans om vragen te stellen. Het is niet erg als je niet alle antwoorden weet. Kinderen begrijpen het als we als volwassene ook even naar antwoorden moeten zoeken. Het geeft hen meteen ook de toestemming om niet alles te moeten weten als er aan hen iets gevraagd wordt.
Voorbeeld:
‘Ik ben mevrouw Verlinden. Ik werk voor het justitiehuis. Ik kom op bezoek omdat ik papa help om de regels te volgen die de rechter heeft gezegd die papa moet volgen. Misschien heb jij daar wel vragen over? Dan mag je die aan mij vragen en kan ik samen met papa proberen om er een antwoord op te vinden.‘
Soms worstelen kinderen of jongeren met moeilijkheden of vragen rond detentie. Wens je hier als justitieassistent op in te zetten maar weet je niet goed waar beginnen? Dan is de fiche ‘kind van een (ex-)gedetineerde‘ een helpende verzameling van organisaties die als hulpbron kunnen worden ingeschakeld.
Hoe betrek en ondersteun je relevante personen uit de context van de justitiabele?
Ondersteun de andere ouder:
- Vraag naar het welzijn van de andere ouder;
- Bekijk of iemand uit het sociale netwerk mee ingeschakeld kan worden voor de opvoedingstaken;
- Informeer de andere ouder over ondersteuningsmogelijkheden en motiveer hem/haar om zo nodig stappen te zetten.
Ondersteun sleutelfiguren:
- Licht sleutelfiguren in en informeer hen over de situatie. Zo kunnen ze extra aandacht besteden aan het kind en steun bieden tijdens moeilijke momenten. Vraag hiervoor wel eerst de toestemming van de justitiabele.
